Het Lloyd Hotel, in het oostelijk havengebied van Amsterdam, was de plaats waar voor de Tweede Wereldoorlog, op de vlucht voor geweld en racisme, veelal Oost-Europese joden emigreerden naar Amerika. Deze symbolische plaats gebruikte Lodewijk Asscher de voorbije jaren als wethouder, minister en vicepremier, om vertrouwelijke gesprekken te kunnen voeren maar ook om het voorbije jaar een nieuw verhaal te schrijven voor de sociaaldemocratie in Nederland.
Maar hoe vind je de woorden voor een nieuw verhaal voor de Partij van de Arbeid na een groot verlies bij de landelijke verkiezingen in maart van 2017? De voormalig vicepremier en wethouder, nu fractievoorzitter van een kleine PvdA ploeg in de Tweede Kamer, vond die woorden door ook zijn persoonlijk verhaal te vertellen.
Terwijl hij de lijsttrekkersverkiezing met Diederik Samson begon, kreeg hij op weg naar Middelburg, van zijn zusje te horen dat zijn vader ongeneeslijk ziek bleek. Over de ingrijpende maanden van hoop en vrees die volgen, schrijft Lodewijk zorgvuldig maar aangrijpend, net zo als over zijn twijfel en onzekerheid over de vraag of je na zo’n afrekening nog wel moet doorgaan? Valt het verloren vertrouwen te herstellen, en zo ja, hoe dan?
De analyse die volgt is hard en helder. De Partij van de Arbeid heeft de voorbije decennia haar klassieke opdracht vergeten en het sociaaldemocratische verhaal verloren. De PvdA is te ver mee gegaan in het neoliberale beleid. De verzelfstandiging van de publieke sector en marktwerking heeft de kosten opgejaagd en het vertrouwen in een rechtvaardige overheid ondermijnt, maar ook de tweedeling in de samenleving verscherpt en tegenstellingen aangewakkerd.
Overtuigend en met voorbeelden laat Lodewijk Asscher zien hoe het wel kan, en waar en hoe de PvdA weer kan opstaan. Het is een klassiek sociaaldemocratisch verhaal over arbeidsverhoudingen die ontwricht zijn, over het onderwijs, wat allang geen gelijke kansen meer biedt, over een overheid die haar burgers niet langer beschermt of stimuleert maar wantrouwt, over woningen, die er niet zijn en hoe speculanten grond opkopen om er schandalig winsten mee te behalen. Het is opgebouwd op de herijking van de sociaaldemocratie, het van Waarde project, wat enkele jaren geleden door de Wiardi Beckman stichting onder leiding van Monika Sie Dhian Ho werd uitgewerkt. Daarbij gaat het ook verder en geeft een richting aan hoe de vraagstukken van nu, klimaat, robotisering en kunstmatige intelligentie kunnen worden aangepakt.
Het bijzondere van het boek is dat Lodewijk Asscher er in slaagt om met eenvoudige woorden en met een heel persoonlijk verhaal een nieuwe weg te vinden, zoals de landverhuizers lang geleden in het Lloyd Hotel ook hoopten te ontdekken aan de andere kant van de oceaan. Ik heb het met groot plezier gelezen en beveel het van harte aan.
Jan Schuurman Hess
Lodewijk Asscher: Opstaan in het Lloydhotel from De Balie on Vimeo.
