Zaterdag 7 september 2019 presenteerde Gijs van Dijk, Tweede Kamerlid van de Partij van de Arbeid, het Offensief tegen Armoede. Het was de afronding van een jaar waarin en werkgroep door het hele land politici en direct betrokkenen hebben gesproken over het onderwerp.
Armoede in Nederland? Hoezo? We wonen in één van de rijkste landen van de wereld. Er zwerft een hoeveelheid kapitaal over de wereld van vele duizenden miljarden, op zoek naar een doel. Ik heb geen flauw benul hoeveel dat is, maar ik denk heel veel. Dat betekent dat er ontzaglijk rijke mensen en bedrijven zijn. Aan de andere kant krijgen kleine spaarders nauwelijks rente en zijn er mensen die leven onder de armoedegrens. Daar zit systeem in.
De wereldwelvaart wordt steeds groter, mede dankzij de globalisering, maar het geld komt in toenemende mate bij een paar rijken en vooral bij de grote bedrijven. En als je veel geld hebt is het een makkie om belasting betalen te ontwijken. Een systeemfout dus. Overheden hebben de controle op de economische bedrijvigheid uit hun vingers laten glippen en moeten die weer terug veroveren. Rutte III maakt daarmee een beginnetje door de multinationals weer winstbelasting te laten betalen. Er leven in Nederland rond een miljoen mensen onder de armoede grens, waarvan een kwart werkende armen. Eén op de 10 kinderen in Nederland groeit op in armoede.
Nou kan je steggelen over de definitie van armoede, maar de trend is dat de aantallen toenemen op langere termijn. In de ons omringende landen gebeurt hetzelfde. Een kind dat opgroeit in armoede heeft een zeer grote kans om de rest van zijn leven in armoede te slijten. Wat is de oorzaak van armoede? Simpel: de kosten van levensonderhoud stijgen sneller dan de inkomsten uit arbeid en uitkering. Wat doet Nederland er aan? Er bestaat nu een stelsel van Bijstand, Wajong, ANW, AOW, studiefinanciering en minimum inkomens; de bedragen die daarmee gemoeid zijn, zijn kennelijk te laag. Daarom hebben we nog een systeem van toeslagen, kind pakketten en wat dies meer zij opgetuigd.
Maar dat is kennelijk niet genoeg, dus zijn er ook nog voedselbanken. En omdat de regels van de officiële voedselbanken te streng zijn hebben 4 dames in Spijkenisse een alternatieve voedselbank opgericht. Alle respect voor die 4, maar het moet niet gekker worden. Voedselbanken moeten niet nodig zijn.
Wat stelt de PvdA voor in het Offensief tegen Armoede en Schulden? Dat komt in principe neer op een verhoging van de inkomsten, een verlaging van de (vaste) lasten, het voorkomen van schulden en een betere aanpak van de schuldenproblematiek. In het betreffende rapport is het uitgebreid uitgewerkt. Ik vat het samen. Verhoging van het minimum loon Het minimum loon moet verhoogd worden tot € 14 per uur, een FNV eis. Daardoor stijgt ook het eraan gekoppelde sociale minimum. Het gevolg is niet alleen minder armoede maar ook opwaartse druk op het loongebouw, verbetering van de koopkracht en dus meer banen.
Dat is geheel in de geest van Adam Smith, befaamd econoom in de 18e eeuw, ook wel de vader van het kapitalisme genoemd. Hij vond dat je het bedrijfsleven aan zo min mogelijk regels moest binden, maar wel onder de voorwaarde dat ondernemers hun werknemers een fatsoenlijk loon zouden geven. Neo-liberalen vergeten dat tweede deel gemakshalve meestal. Verlaging van de vaste lasten De laatste 10 jaar zijn de vaste lasten sterk gestegen. Huren 37%, ziektekosten 22%, eigen risico 89%, gemeentelijke belastingen 42%, telefoon en internet 15%. Tel daarbij
op de verhoging van de BTW en de energielasten.
Ter vergelijking: de Bijstand is gestegen met iets meer dan 20%. Schrappen van de kostendelersnorm Bijstand is al te laag, maar bovendien leidt het tot regelrechte privacy schending. Zekerheidsinkomen in plaats van Bijstand, Wajong, ANW, AOW en studiefinanciering Iedereen die minder inkomen heeft dan het verhoogde sociale minimum krijgt een aanvulling tot dat bedrag, zonder voorwaarden. Het is een kanteling van perspectief: Een systeem van dwang, repressie en controle werkt niet. Inzetten op motiveren en verleiden wel. Door de vereenvoudiging van het systeem gaan de uitvoeringskosten omlaag. Beter aanpak van schulden van huishoudens Schulden van huishoudens zijn nergens in de wereld zo hoog en ze stijgen. De staat is de grootste schuldeiser.
Het huidige stelsel is een hel voor de schuldenaar, kost de samenleving miljarden en in de meeste gevallen krijgt de schuldeiser zijn geld niet terug. In het voorstel van de PvdA wordt het risico meer bij de kredietverlener gelegd, een vorm van preventie: bij faillissement geen claim meer op toekomstig inkomen en bij inleveren van hypotheek onderpand geen restschuld meer, zorgplicht en dus aansprakelijkheid van de kredietverlener bij het aangaan van koop-, leen- en huurovereenkomsten.
Maak het aangaan van risicovolle leningen moeilijker door het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek en hogere eisen aan de inbreng van eigen kapitaal. Zorg aanvullend voor voldoende betaalbare huurwoningen. Saneer problematische bestaande leningen door eenmalige kwijtschelding. Financier dat met een verhoging van de bankenbelasting. Daarmee betalen de banken terug wat ze de huishoudens gekost hebben bij de door henzelf veroorzaakte crisis.
Verbeter de financiële voorlichting op scholen en richt een verplicht Geldloket per gemeente in. Stroomlijn de incasso van het Rijk met één incassobureau voor alle Rijksdiensten. Verplicht Gemeentelijke kredietbanken met de laagst mogelijke rente te werken. En laat gemeente de vroegsignalering organiseren. Als er ondanks deze veranderingen nog schuldhulpverlening nodig is zorg dan voor een soepel en snel werkend systeem. Niemand verlaat het traject zonder een schone lei en zonder dat de problemen die aan de schulden ten grondslag lagen zijn aangepakt.
Het wordt tijd dat we de ontwrichtende gevolgen van het neoliberalisme, met zijn te grote nadruk op eigen verantwoordelijkheid, een halt toeroepen en ruimte geven aan onderlinge solidariteit.
Tom Couwenhoven
